Αρχαία Φιγαλεία,η πόλη των μύθων και της μακραίωνης ιστορίας

Αρχαία Φιγαλεία 

Η Φιγαλεία ήταν αρχαία Αρκαδική πόλη, σήμερα διοικητικά ανήκει στον νομό Ηλείας.

Ανήκε στην Παρρασία χώρα, και βρισκόταν κτισμένη δίπλα στον ποταμό Νέδα και κοντά στις πόλεις Αλίφειρα και Λυκόσουρα. Οικιστής της πόλης ήταν ο Φιγαλέας ένας από τους 50 γιους του Λυκάονα εγγονός του Πελασγού. Ο βασιλιάς των Αρκάδων Φιάλος της άλλαξε το όνομα δίνοντας το δικό του Φίαλος αλλά γρήγορα ξαναπήρε το αρχικό της. Το όνομα της προέρχεται από τον Φίγαλο τον οικιστή της ή από τη νύμφη Φιγάλεια.

Η Αρχαία Φιγαλεία στο google erth

Οι Λακεδαιμόνιοι κατέλαβαν την πόλη μετά από πολιορκία και σφάζοντας πολλούς κατοίκους, οι Φιγαλείς τότε την εγκατέλειψαν και πήγαν στην Αθήνα του Μιλτιάδη. Όλα αυτά έγιναν, σύμφωνα με τον Παυσανία στο δεύτερο έτος της τριακοστής ολυμπιάδας (659 π.Χ.). Αργότερα οι Φιγαλείς απευθύνθηκαν στο μαντείο των Δελφών για πάρουν χρησμό και να ανακαταλάβουν την πόλη τους. Η Πυθία τους είπε ότι θα ανακαταλάβουν την πόλη τους μόνο αν τους βοηθήσουν εκατό Ορεσθάσιοι οι οποίοι όμως θα πεθάνουν όλοι στην μάχη. Οι Ορεσθάσιοι μαθαίνοντας τον χρησμό έστειλαν εκατό στρατιώτες οι οποίοι και χάθηκαν στην μάχη, σύμφωνα με τον χρησμό, οι Φιγαλείς έδιωξαν τους Λακεδαιμόνιους και επέστρεψαν στην πατρίδα τους.

Αρχαιολογικός χώρος Αρχαίας Φιγαλείας

Στην Φιγάλεια υπήρχε ο ναός της Αρτέμιδας, το μεγαλοπρεπές άγαλμα του Ερμή, ο ναός του Διονύσου. Επίσης στην αγορά της πόλης υπήρχε στήλη με αφιέρωμα στην θυσία των Ορεσθάσιων και άγαλμα του Αραχίωνα, ολυμπιονίκη στο παγκράτιο σε δύο ολυμπιάδες. Ο Αραχίωνας είχε πεθάνει κατά την διάρκεια του τελικού με τον Κρεύγεα, αλλά οι Ελλανοδίκες τον ανακήρυξαν νικητή γιατί ο αντίπαλος του χρησιμοποίησε αντικανονικές λαβές οι οποίες επέφεραν και τον θάνατο του.

Σωζόμενος κούρος που απεικονίζει τον Αρραχίωνα

Η θέση της αρχαίας πόλης έχει βρεθεί ανάμεσα στα σημερινά χωριά Φιγάλεια και Περιβόλια στον νομό Ηλείας. Οι ανασκαφές σήμερα βρίσκονται σε εξέλιξη και μέχρι στιγμής έχουν ανασκαφεί τα αρχαία τείχη και ο ναός της Αρτέμιδας ή της Αθηνάς.

Η είσοδος του Ναού της Αρχαίας Φιγαλείας

Η ανασκαφική έρευνα έδειξε πως η ζωή στο συγκεκριμένο λόφο είχε αρχίσει από την προϊστορική ήδη εποχή. Το ιερό θα πρέπει να υπήρχε από την αρχαϊκή εποχή, όπως διαφαίνεται από αρχιτεκτονικά λείψανα και μέλη, καθώς και από αναθήματα. Στη βυζαντινή εποχή ή στην εποχή της Φραγκοκρατίας ο ναός φαίνεται να μετατράπηκε σε οικία.

 Το λίθινο κυβικό βάθρο του λατρευτικού αγάλματος, στην Αρχαία Φιγαλεία

Στο ναός της Αθηνάς και του Διός Σωτήρος στην Αρχαία Φιγαλεία, στο βάθος του σηκού βρέθηκε στη θέση του το λίθινο κυβικό βάθρο του λατρευτικού αγάλματος, ενώ μπροστά από αυτό υπήρχε τράπεζα προσφορών.

Η Άνω Φιγαλεία η αλλιώς Παύλιτσα, όπως φαίνεται από τον Ναό της Αθηνάς.

Η Φιγάλεια υπήρξε μία από τις πλέον σημαντικές αρκαδικές πόλεις και αφιέρωσε το ναό του Επικουρίου Απόλλωνος στις Βάσσες. Ο ναός της Αθηνάς και του Διός Σωτήρος βρίσκεται στο χαμηλό λόφο "Κουρδουμπούλι" που υψώνεται στο νοτιοδυτικό άκρο της Αγοράς της αρχαίας πόλης. Πρόκειται για ορθογώνιο ναό με πρόναο και σηκό, και προσανατολισμό Α-Δ. Η περίοδος ζωής του εκτείνεται από τον 4ο αι. π.Χ. έως την πρώιμη ρωμαϊκή εποχή, ενώ θα πρέπει να υπήρξε και μία αρχαϊκή φάση. Ο ναός δεν αναφέρεται από τον Παυσανία και η ταύτιση των λατρευομένων θεοτήτων έγινε με βάση ενεπίγραφες βάσεις αγαλμάτων.Ανασκάφηκε από την αρχαιολόγο Ξένη Αραπογιάννη το 1996.

Αρχαία Φιγαλεία

Ο ναός της Αθηνάς και του Διός Σωτήρος αποτελούσε ένα θρησκευτικό και πολιτικό κέντρο της αρχαίας Φιγάλειας. Από τις επιγραφές που προέκυψαν, διαφαίνεται πως ο ναός είχε πολιτική σημασία και πως η εμβέλειά του εκτεινόταν πέραν των ορίων της Αρκαδίας. Παρουσιάζει αρκετές ομοιότητες ως προς την κατασκευή και την εσωτερική διάταξη των χώρων με το ναό του Ασκληπιού στη γειτονική Αλίφειρα.

Το Αρχαίο Τοίχος της Φιγαλείας


Όσο και οι πλήστοι αρχαίοι πύργοι στην ανατολική πλευρά του τείχους μαζί με τις πύλες διατηρούνται σήμερα σε πολύ καλή κατάσταση. Επίσης σε πολύ καλή κατάσταση διατηρείται και η αρχαία βρύση "ΝΤΟΥΝΑ" που είναι ενεργή (πηγή ύδατος) και σήμερα, από τις λίγες αρχαίες βρύσες εν ενεργεία στον Ελλάδικό και όχι μόνο χώρο.

Το Αρχαίο Τοίχος της Φιγαλείας

Η Αρχαία Φιγαλεία περιβάλλεται από τείχος, κατασκευασμένο από λαξευμένους ογκόλιθους, περιμέτρου 5 χιλιομέτρων περίπου και προς την ανατολική πλευρά του όπου υπάρχουν ακόμη οι πύλες εισόδου - εξόδου( σημερινή τοποθεσία "ΠΟΡΤΕΣ"), έχουν κατασκευαστεί πύργοι τόσο στρόγγυλοι όσο και τετράγωνοι. Το τείχος ξεκινά από το νοτιανατολικό μέρος του σημερινού χωριού, κοντά στην αρχαία βρύση "ΝΤΟΥΝΑ" και αφού διέλθει ανατολικά από 2-3 λόφους και λοφίσκους καταλήγει βόρεια στην κορφή του υψηλότερου λόφου-βουνού της περιοχής που ήταν κτισμένη η πόλη της Αρχαίας Φιγαλείας και όπου υπάρχει ένα πλάτωμα 10 περίπου στρεμμάτων, στο οποίο ήταν κτισμένη η Ακρόπολη της Αρχαίας Φιγαλείας.

Το αρχαίο τείχος της Φιγαλείας

Στο πλάτωμα αυτό υπάρχει σήμερα το εκκλησάκι του προφήτη Ηλία του χωριού Φιγαλεία (όπου γίνεται πανηγύρι στις 20 Ιουλίου) και ερείπια βενετσιάνικου στρόγγυλου πύργου. Από αυτό το σημείο το τείχος κατέρχεται δυτικά και αφού αναρριχηθεί στις κορφές τεσσάρων ομαλών λόφων, με τις ονομασίες λόφος ΑΊ ΓΙΑΝΝΗ, λόφος ΨΗΛΟΚΑΤΑΡΑΧΙ, λόφος ΝΙΑΡΧΑΙΝΑΣ, λόφος ΚΟΥΡΔΟΥΜΠΟΥΛΙ που βρίσκεται νοτιοδυτικά της πόλης και πάνω από τον ποταμό της ΝΕΔΑΣ, εξαφανίζονται τα καλοδιατηρημένα και σχεδόν συνεχόμενα στοιχεία του και εμφανίζονται που και που κάποια ίχνη του, δεδομένου ότι το νότιο τμήμα της Αρχαίας πόλης υπέστη την μεγαλύτερη αλλοίωση κατά το διάβα του χρόνου, επειδή στο χώρο αυτό κτίστηκαν οι νεότεροι οικισμοί.

Η Αρχαία Κρήνη της Φιγαλείας

Το 1927 ανασκάφηκε από τον καθηγητή Α. Ορλάνδο η αρχαία κρήνη, που χρονολογείται στο τέλος του 4ου με αρχές του 3ου αιώνα π.Χ., από την οποία υδρεύεται ακόμη το σημερινό χωριό. Μια πανάρχαιη σύνθετη κρήνη, όπως φαίνεται στη φωτογραφία. Σύνθετη γιατί ήταν ροοκρήνη (με ρέον ύδωρ) και αρυκρήνη (με λεκάνη).

Ο ''Φάρος'' της Αρχαίας Φιγαλείας

Πάνω ακριβώς από το μεγάλο φαράγγι της Μυθικής Νέδας, με θέα που σου κόβει την ανάσα, υπάρχουν τα απομεινάρια αυτής βάσης από κάποιο αρχαίο κτίσμα.

Οι κάτοικοι της Φιγαλείας μιλούν για ένα παλιό Φάρο, πόσο παλιό κάνεις δεν ξέρει... Σε κάποια άλλα σημεία συναντάμε δέστρες καραβιών (!). Όλα αυτά μαζί συνθέτουν ένα περίεργο παζλ που οδηγεί στο συμπέρασμα πως η Νέδα ήταν πλωτό ποτάμι για μικρά πλοία κατά την αρχαιότητα, αλλά και τους Βυζαντινούς χρόνους μέχρι την περίοδο της Φραγκοκρατίας. Ο Παυσανίας αναφέρει στα Αρκαδικά «Τα προς τη θαλάττη δε και αναπλείται ναυσίν οΰ μεγάλαις η Νέδα » , αναπλέω σημαίνει ότι πλέω αντίθετα από το ρεύμα του ποταμού (από τις εκβολές προς τις πηγές).
"Αρκαδικά" Παυσανία - Κεφ. 41

Το φαράγγι της Νέδας

Στο μέρος όπου η Νέδα πλησιάζει περισσότερο την πόλη Φιγαλία τα παιδιά των Φιγαλέων κόβουν τα μαλλιά τους προσφέροντας τα στον ποταμό. Κοντά στη θάλασσα το ρεύμα της Νέδας είναι πλωτό από μικρά πλοία. Απ' όλους τους γνωστούς μου ποταμούς το ρεύμα του Μαιάνδρου έχει τους πιο πολλούς ελιγμούς: πολλές φορές στρέφεται προς τα πίσω και πάλι γυρίζει μπρος. Η Νέδα θα μπορούσε να θεωρηθεί το δεύτερο σε ελιγμούς ποτάμι.

Ναός στην Αρχαία Φιγαλεία

Εδώ υπήρχε ένας μικρός Ναΐσκος αφιερωμένος στην Αρτέμιδα. Είναι η πύλη του αρχαίου δρόμου που οδηγεί στην νότια - δυτική πλευρά του Αρχαίου Νεκροταφείου της Φιγάλειας.

Μυστικά περάσματα της Αρχαίας Φιγαλείας

Κάπου εδώ οδηγούμαστε σε καποια Αρχαία Μυστικά Περάσματα, που οδηγούν από τη Νέδα στο Αρχαίο Φιγαλείκο τείχος και στα ταφικά μνημεία της Φιγαλείας

Ο δρόμος προς την νεκρόπολη της Φιγαλείας

Η νεκρόπολη της αρχαίας Φιγάλειας βρίσκεται δυτικά της θέσεως «Σταυρούλι» εκτός των αρχαίων τειχών. Στην μεγαλύτερη διαδρομή προς αυτά, συναντάς πολλά σημεία με απομεινάρια του αρχαίου τείχους. Η πρόσβαση γίνεται διαμέσου μονοπατιού συνολικού μήκους 2 χιλιομέτρων περίπου.

Ταφικό μνημείο στη Φιγαλεία

Μέχρι σήμερα έχουν εντοπιστεί συνολικά έξι ταφικά μνημεία εκ των οποίων τα δύο σώζουν κατά χώραν πλήθος διασπάρτων αρχιτεκτονικών μελών. Οι τάφοι είναι μνημειακοί, με ναόσχημη πρόσοψη, πίσω από την οποία υπάρχει ο νεκρικός θάλαμος λαξευμένος στο φυσικό βράχο.

Ταφικό μνημείο στη Φιγαλεία

Σύμφωνα με τα ανασκαφικά δεδομένα η κατασκευή των μνημείων χρονολογείται στον 3ο αιώνα π.Χ.

Ταφικό μνημείο στη Φιγαλεία

Κατά κάποιους άλλους, η νεκρόπολη αυτή τοποθετείτε στα χρόνια της πρώιμης ελληνιστικής εποχής και  παρουσιάζει ομοιότητες με ταφικά μνημεία της αρχαίας Αλίφειρας και Μεσσήνης.

Περισσότερες πληροφορίες για τα μνημεία αυτά δεν έχουμε, όπως το πότε ακριβώς χτίστηκαν, γιατί και για ποιον. Πιθανολογούμε ότι ήταν οικογενειακοί τάφοι, κάποιων επιφανών κατοίκων της Φιγαλείας με κυριότερη έμφαση στο κεντρικό τάφο που φαίνεται και πιο μεγαλοπρεπής.

Το μεγαλείο όμως, όλων αυτών των αρχαίων ευρημάτων της ευρύτερης περιοχής της Φιγαλείας, προδίδει από μόνο του την μακραίωνη και μεγάλη ιστορία αυτού του τόπου. Ήταν έτσι κι αλλιώς η ''μητέρα'' του μοναδικού Επικούριου Απόλλωνα και αυτό από μόνο του σημαίνει πολλά.


Κάποιος, δεν θυμάμαι ποιος, είπε :"Τίποτα σε αυτή τη γη δεν ειναι δικό μας, ανήκει στην αρχέγονη ιστορία της και το άχραντο μέλλον" και με αυτή τη φράση αφήνουμε εδώ το ταξίδι μας στην Αρχαία Φιγαλεία και απομένουμε να αναλογιζόμαστε για μια ακόμη φορά το μεγαλείο που κληρονομήσαμε και την ευθύνη που αυτή η κληρονομιά, ρίχνει βαριά στους ώμους μας.




Πηγές: Βικιπαίδεια, Υπουργείου Πολιτισμού και μερικά bolgs της περιοχής